«شرح صدر» به‌معنای باز کردن سینه و برطرف کردن دل‌تنگی و کنایه از تحقق استعداد، رسیدن به کمال و توانمندی روحی و معنوی است.این ویژگی موهبتی الهی است و عواملی مانند تدبر در قرآن، ذکر، تسبیح، دعا و ... آن را تقویت می‌کند.
«شرح صدر» یا «سعه صدر» از بزرگ‌ترین نعمت‌هاى الهى است که نصیب مؤمنان می‌شود و پیش از همه نصیب رسول خدا(ص) شده است.
«سعه» در لغت به‌معنای وسعت، گشادی، طاقت و قدرت است و «صدر» نیز به‌معنای سینه است لذا مقصود از شرح صدر توان بیشتر در درک مصائب و تحمل سختی‌ها و مشکلات است.
شرح صدر موهبتی است که هنگام بعثت پیامبران از جانب خداوند متعال به آن‌ها عطا می‌شود زیرا بدون «شرح صدر» نمی‌توان بر مسند مدیریت تکیه زد و مشکلات توانفرسای هدایت را بدون این موهبت الهی تحمل کرد.
سعه صدر شرح صدر به‌معنای باز کردن سینه و برطرف ساختن دل‌تنگی و کنایه از تحقق استعداد رسیدن به کمال و توانمندی روحی و معنوی است. این ویژگی موهبتی الهی است که دارای آثاری است و عواملی مانند تدبر در قرآن، ذکر، تسبیح، دعا و ... آن را تقویت می‌کند و فوایدی همچون هدایت الهی، آراسته شدن به نور عقل، علم و ایمان، عفو و گذشت و دل کندن از دنیا دارد.
سعه صدر؛ از الزامات مدیریت اسلامی
سعه صدر از ویژگی‌های مهم مسئولان و مدیران است، کسی دارای سعه صدر است که از گشادی روح و همتی عالی و اندیشه‌ای بلند برخوردار باشد. سعه صدر موجب دوراندیشی و واقع‌نگری مسئولان و مدیران می‌شود و اگر دولت‌مردان فاقد این خصلت باشند از عهده بسیاری از مشکلات و نارسایی‌ها برنخواهند آمد.
یک مدیر اسلامی باید بداند که در مصدر امور با فراز و نشیب‌های گوناگونی مواجه بوده و برای دستیابی به اهداف تشکیلات، سختی‌های فراوان را در پیش دارد و اگر حوصله، بردباری و بلندهمتی را سلاح خود نکند در اثر فشارهای جانبی و پیشامدهای ناگوار حرکات غیرمترقبه‌ای از خود نشان می‌دهد که بعضاً اعتبار مدیریت و مسئولیت او را به زیر سؤال می‌برد.
سعه صدر آن‌قدر مهم است که امام علی(ع) آن را ابزار حکومت می‌داند و می‌فرماید: «آلة الرئاسه سعه الصدر؛ شرط لازم براى پذیرش هر مسئولیّتى، سعهصدر است».
سعه صدر از نگاه قرآن
خداوند متعال در آیات یک تا چهار سوره انشراح به سعه صدر اشاره داشته و می‌فرماید: «أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ﴿۱﴾ وَوَضَعْنَا عَنکَ وِزْرَکَ﴿۲﴾ الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ﴿۳﴾ وَرَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ؛ آیا براى تو سینهات را نگشادهایم، و بار گرانت را از [دوش] تو برنداشتیم،[بارى] که [گویى] پشت تو را شکست، و نامت را براى تو بلند گردانیدیم».
خداوند متعال در آیات 25 تا 28 سوره طاها از قول حضرت موسی(ص) آن‌گاه که خداوند به وی دستور داد به‌سوی فرعون برود، فرموده است: «قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی(25) وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی(26) وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِّن لِّسَانِی ﴿۲۷) یَفْقَهُوا قَوْلِی؛ گفت پروردگارا سینهام را گشاده گردان (۲۵)و کارم را براى من آسان ساز (۲۶)و از زبانم گره بگشاى (۲۷)[تا] سخنم را بفهمند».
همچنین، در آیه 13 سوره شعرا آورده است: «وَیَضِیقُ صَدْرِی وَلَا یَنطَلِقُ لِسَانِی فَأَرْسِلْ إِلَى هَارُونَ؛ و سینهام تنگ مىگردد و زبانم باز نمىشود پس به‌سوى هارون بفرست».
سعه صدر؛ خصیصه یک مدیر در هر سطح و مرتبه‌ای
حجت‌الاسلام والمسلمین سیداحمد میرعمادی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه خرم‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، در رابطه با سعه صدر گفت: سیاست و مدیریت اجتماع، ظرفیت و شرح صدر می‌طلبد تا به مدد آن بتوان موج‌های سنگین مشکلات را کنترل کرد و از موانع و سختی‌ها به آسانی عبور کرد.
وی افزود: برترین خصیصه یک مدیر در هر سطح و مرتبه‌ای «شرح صدر» است. ضرورت برخورداری از این صفت، در مدیریت‌های کلان و رهبری مردم در جنبه‌های مختلف تربیتی و سیاسی، بیشتر خود را نشان می‌دهد آن‌که سینه‌اش گشاده است، گره‌های مشکلات را با تسلط و اطمینان خاطر می‌گشاید. سخن حکیمانه علی(ع) نیز همین است که «آلة اریاسة سعة الصدر؛ ابزار ریاست، گشادی سینه است».
میرعمادی ادامه داد: نبود ظرفیت و سعه صدر در یک مدیر، شیرازه کارها را در هم می‌ریزد و قدرت تصمیم‌گیری را می‌ستاند.
وی در رابطه با سعه صدر در نبی مکرم اسلام(ص) گفت: تاریخ نشان داده است که انبیا و اولیای الهی، قله‌های سعه صدر بودند و در رهبری‌های خود با حوصله و تدبیر، عمل می‌کردند در این میان، شرح صدر پیامبرگرامی اسلام(ص) از همه برتر بود.
نماینده ولی فقیه در لرستان اضافه کرد: آن اسوه حسنه، با شرح صدری شگفت، پایداری کرد و رسالت خود را به انجام رسانید با همین ویژگی بود که راه خروج انسان‌ها از ظلمات به‌سوی نور را هموار کرد چنان‌که سیر دعوت و تبلیغ آن بزرگوار گویای این حقیقت است.آزار و شکنجه آن حضرت و یارانش، محاصره اقتصادی، انواع اذیت‌ها همه را با شرح صدر و ظرفیت بالا تحمل کرد.
امام جمعه خرم‌آباد بیان کرد: رسول خدا(ص) همه سختی‌ها و فشارهای دوران مکه را با سعه صدر و قلبی گشاده پذیرا شد، تا آن زمان که دیگر مکه گنجایش وجود آن حضرت را نداشت و مدینه پذیرای اسلام شد اما دوران مدنی نیز فشا رو سختی‌های ناشی از دعوت خاص آن دوران را داشت، تدارک نبردهای پیاپی و حل مشکلات مربوط به تأسیس دولت اسلامی و نظام‌پردازی حکومت به شرح صدری تام و تمام نیاز داشت.
وی اظهار کرد: پس از فتح مکه، رسول خدا(ص) بر قریش چیره شد و با شرج صدری شگفت، از آنان درگذشت و بزرگواری را حق ایشان تمام کرد بدین ترتیب، پیامبراکرم(ص) به توفیق الهی با شرح صدر در برخوردها و اداره امور، دریچه قلب‌ها را برای پذیرش دین خدا گشود و اسلام گسترش یافت.